Šta je plućna embolija?
Plućna embolija je oboljenje krvnih sudova pri kom se začepi jedna grana plućne arterije ili više njih. Ređi krivci za ovakvu blokadu su biološki materijal poput tumorskih ćelija, parazita, amnionske tečnosti ili masti, zatim strano telo i mehurići vazduha koji cirkulacijom dospevaju u pluća iz udaljenih delova tela.
Međutim, češći uzrok začepljenja plućne arterije je krvni ugrušak ili tromb koji potiče iz venskog sistema, odakle stiže do pluća. Najčešće dolazi iz dubokih vena donjih ekstremiteta natkolenice i potkolenice, površnih vena, vena male karlice, donje šuplje vene, šupljina desnog srca, a ređe i vena gornjih ekstremiteta.
Kako ugrušak putuje do pluća
Kad dospe do grudnog koša i zaglavi se u plućnoj arteriji, ugrušak sprečavanje da se krv pravilno kreće ka plućima i prenosi kiseonik. Pored toga, plućna embolija utiče i na kretanje krvi po ostalim delovima tela, pa osim što otežava disanje, javlja se i veliko opterećenje u radu srca.
Koliko se često javlja tromboembolija?
Prema globalnoj učestalosti, plućna tromboembolija je na visokom trećem mestu među kardiovaskularnim bolestima, posle ishemijske bolesti srca i moždanog udara, što je u brojkama na godišnjem nivou oko 100–200 slučajeva na 100.000 ljudi.
Značaj ranog otkrivanja embolije pluća
Kako plućna embolija može da bude fatalna, treba znati da postoje preventivne mere koje se mogu preduzeti da bi se ublažio taj rizik shodno faktorima koji ga povećavaju, kao što su medicinska istorija, aktivnost i lekovi.
Uzroci i faktori rizika plućne embolije
Plućna embolija je u tesnoj vezi sa dubokom venskom trombozom, koja nastaje kada se u nozi formira krvni ugrušak (što može da se prepozna po bolu ili otoku u nozi uz osećaj topline na dodir). Ako se komad ovog ugruška raspadne i zaglavi u krvnom sudu u plućima, to može da prouzrokuje plućnu emboliju.
Faktori rizika
Poznavanje uzroka plućne embolije može pomoći lekaru da vas leči, ali u nekim slučajevima uzrok se ne može pronaći. Neki od uobičajenih uzroka su:
- Hirurška operacija – ugrušci krvi mogu da se formiraju oko mesta hirurške operacije (npr. ugradnja veštačkog kuka ili kolena) i da krvotokom stignu do pluća i prouzrokuju plućnu emboliju.
- Trudnoća – trudnice ili porodilje izložene su većem riziku od plućne embolije, naročito žene koje su prošle vantelesnu i bile izložene hormonskoj stimulaciji.
- Veće povrede – velika povreda poput slomljene kosti takođe uvećava rizik od plućne embolije.
- Kancer – kod nekih vrsta malignog oboljenja veća je šansa od stvaranja ugrušaka i plućne embolije.
- Dugotrajno mirovanje – kod kuće, u bolnici, u avionu povećava šansu da se krv zgrušava, što može da izazove duboku vensku trombozu i uzrokuje plućnu emboliju.
- Hormonska supstiticiona terapija ili oralna sredstva kontracepcije – pilule sa estrogenom i progesteronom povećavaju šansu za nastanak plućne embolije.
- Trombofilija – osobe koji imaju trombofiliju ili stanje u kojem je krv sklonija zgrušavanju izloženije su većem riziku od nastanka plućne embolije.
- Popuštanje srca ili atrijalna fibrilacija – osobe s ovom dijagnozom izložene su većem riziku od plućne embolije.
Ostali faktori rizika – neki faktori ne uzrokuju direktno plućni embolizam, ali povećavaju verovatnoću da se javi, recimo godine, višak kilograma, pušenje, visok holesterol, slaba fizička aktivnost.
Prevencija embolije pluća – na šta treba obratiti pažnju
Postoje mnogi koraci koje možete da preduzmete kako biste smanjili rizik od plućne embolije:
- redovno uzimanje terapije za razređivanje krvi
- ustajanje i hodanje što je pre moguće nakon operacije
- nošenje specijalnih kompresionih čarapa koje smanjuju rizik od nastanka krvnih ugrušaka
- na dugim putovanjima pravite pauze da protegnete noge i poboljšate cirkulaciju
- ukoliko ste već imali plućnu emboliju, otkrivanje uzroka je ključno kako bi se sprečilo ponavljanje ovog stanja.
Značaj ranog otkrivanja
Ako se plućna embolija na vreme otkrije i leči, možete da živite normalan, zdrav život. Međutim, važno je da preduzmete sve korake prevencije, reagujete na vreme i da lečite sva stanja koja mogu da dovedu do plućne embolije.
Simptomi plućne embolije
Klinička slika koju daje plućna embolija je raznovrsna i prvenstveno zavisi od veličine i broja krvnih sudova koji su začepljeni trombovima. U najblažim slučajevima može biti bez simptoma, a u najtežim može se manifestovati iznenadnom i trenutnom smrću.
Uobičajeni simptomi uključuju:
- osećaj nedostatka vazduha u miru
- ubrzano disanje
- ubrzan srčani rad
- kašalj
- iskašljavanje sukrvičavog sadržaja
- nagli gubitak svesti
- jednostrani bol ili otok u nozi
- povišena telesna temperatura.
- groznicu praćenu oštrim bolom u grudima ili iznenadnu zadihanost.
Neće svi koji imaju plućnu emboliju imati sve ove simptome. Ako imate jedan ili više od ovih simptoma, važno je da odmah potražite pomoć lekara.
Dijagnostikovanje plućne embolije
Plućna embolija se teško dijagnostikuje jer simptomi često nisu specifični. Obično se javi kratak dah i bol u grudima, ponekad groznica i kašalj ili vrtoglavica i lupanje srca, ali jedan od najčešćih simptoma je otok jedne noge. Ovi simptomi bi, posebno kod pacijenata sa visokim rizikom, trebalo da budu znak da se hitno jave lekaru.
Kako se dijagnostikuje PE?
Nakon što vas lekar ispita o simptomima i istoriji bolesti, prelazi na dodatne dijagnostičke metode kao što su:
Merenje nivoa kiseonika u krvi
Nizak nivo kiseonika u krvi može biti znak plućne embolije, pa će možda biti potreban test pulsne oksimetrije, koji je bezbolan i izvodi se pomoću senzora na vrhu prsta, a mogu i da se rade analize krvi za merenje nivoa kiseonika.
D-dimer test
D-dimer označava vrednosti proteina u krvi i ako su visoke, to bi mogao biti znak da imate plućnu emboliju.
Rendgenski pregled grudnog koša
Pregled rendgenom je koristan jer može da isključi druga stanja koja mogu uzrokovati simptome koje imate.
CTPA ili CT angiografija i sken plućne ventilacije
Kod CTPA skeniranja određena boja se ubrizgava u telo, a pluća se skeniraju pomoću CT skenera (CT angiografija) radi traženja plućne embolije, a sken plućne ventilacije koristi drugačiju boju za pregled protoka vazduha i krvi u plućima.
Ultrazvuk
Ultrazvučnim pregledom se može videti krvni ugrušak u nozi koji bi mogao uzrokovati plućnu emboliju.
Ehokardiogram
EKG srca može potvrditi plućnu emboliju.
Lečenje plućne embolije
Lečenje plućne embolije sprovodi se na različite načine zavisno od težine kliničke slike i procenjenog rizika za rani smrtni ishod.
Za lečenje se koriste:
- antikoagulansi ili lekovi koji sprečavaju zgrušavanje krvi, a primenjuju se oralnim putem ili se daju kao unutarvenske injekcije
- trombolitici ili lekovi koji direktno razgrađuju tromb
- hirurško uklanjanje tromba
- kateterom vođena intervencija ili primena uređaja sa različitim mehanizmima za eliminaciju tromba (fragmentacija, aspiracija, mehanička trombektomija, lokalno davanje trombolitičkih lekova ili kombinacija ovih metoda)
- filteri za donju šuplju venu.
Kod životno ugroženih pacijenata dodatno se koriste potporne mere za održavanje cirkulacije, adekvatnog rada srca i disanja.
Po otpustu iz bolnice, pacijentima se savetuje da redovno uzimaju antikoagulantne lekove, onoliko dugo koliko koliko im doktor preporuči, a što zavisi od toga da li je do plućne embolije doveo prolazni ili trajni faktor rizika, kao i da od toga da li se radi o prvoj ili ponovljenoj emboliji pluća.
Oporavak od plućne embolije
Lečenje plućne embolije traje tri meseca nakon dijagnoze, a u nekim slučajevima i do kraja života.
Zavisno od toga koju ste terapiju dobili, lekari će vam dati dalje savete kako da se ponašate pošto antikoagulansi zavisni od vitamina K zahtevaju redovno praćenje parametra INR, koji je pokazatelj pravog doziranja lekova, kao i izbegavanje određenih lekova ili hrane koji utiču na metabolizam ovih lekova.
Dobićete savet i kako da postupate u slučaju krvarenja ili potrebe za stomatološkim ili hirurškim intervencijama.
Savetovaće vam se umerena fizička aktivnost i izbegavanje dugotrajnog mirovanja, ukoliko je to moguće.
Nakon šest nedelja od početka terapije možete da se postepeno vratite normalnom nivou fizičkog napora.
Naravno, potrebno je i blagovremeno sprečiti i lečiti i druge faktore rizika kao što su proširene vene na nogama, gojaznost, sistemska oboljenja, bolesti drugih organa…
Neophodni su i redovni kontrolni specijalistički pregledi, a kod plućne embolije nastale bez jasno vidljivog faktora rizika i dodatne analize u cilju pronalaženja uzroka.
Koliko je opasna akutna plućna embolija
Akutna plućna embolija je izuzetno opasna jer može izazvati trenutnu ili ranu smrt pacijenta, akutnu slabost desne polovine srca ili disajnog sistema, otkazivanje funkcije drugih organa, često višestruko, teške infekcije, sepsu…
PULS kardiološki centar je pravo mesto da se obratite ako imate simptome plućne embolije.
Naš tim najeminentnijih kardiologa, interventnih kardiologa, radiologa, neurologa i vaskularnih hirurga uvek su na raspolaganju našim pacijentima za brzu dijagnostiku u roku od dva sata i inovatine metode lečenja.
U slučaju da dijagnostikujemo stanje koja zahtevaju opservaciju, ili da je stanje pacijenta takvo da je neophodna brza reakcija i momentalna terapija, pacijente smeštamo u Dnevnu bolnicu.
U slučaju da je vaše stanje takvo da je potrebna intervencija – naš iskusan tim pobrinuće se da u najkraćem roku u najmodernije opremljenoj angio-sali izvede potrebnu intervenciju. Sve procedure obavljamo minimalno invazivno, dakle intervencije traju kratko, pacijenti su tokom intervencije svesni, a nakon intervencije uglavnom istog dana odlaze kući.
